Crisismaatregel en zorg­machtiging

Je kunt een melding doen in de volgende situatie: Je maakt je zorgen over je kind, ouder, broer of zus, partner, ander familielid of een vriend. Deze heeft een ernstig psychisch probleem, een psychiatrische stoornis of een verslaving. Het gaat volgens jou niet goed in de zorg rond je naaste: er is nog geen zorg of die zorg is niet voldoende. Je ziet of vreest dat het ernstig misgaat en vindt dat er moet worden ingegrepen, of de ander dat nu wil of niet.

Je kunt zelf een melding doen, maar dit kan ook met hulp van een zorgverlener, bijvoorbeeld de behandelaar, de crisisdienst of de huisarts. De melding doe je bij de gemeente waar de patiënt woont. Elke gemeente heeft hiervoor een speciaal meldpunt ingericht.

Bereid de melding voor door dit op een rij te zetten:

• De feitelijke gegevens: hoe gedraagt degene om wie je je zorgen maakt zich? Wat doet hij of zij precies? Wat is er gebeurd en wanneer was dat? Wat waren de omstandigheden? Hoe is het gebeurd?
• Waar maak je je zorgen over?
• Welke risico’s zie je?
• Wat wil je dat er gebeurt?

 Let op: vermeld ook wat jouw relatie is met de betrokkene, want dit kan belangrijk zijn voor het vervolg. Alleen als je de vertegenwoordiger of een ‘directe naaste’ bent, heb je recht op bijvoorbeeld bepaalde informatie.

Na jouw melding heeft de gemeente twee weken de tijd om te bekijken of verplichte zorg echt nodig is. Dat gebeurt met een ‘verkennend onderzoek’. De gemeente onderzoekt dan of de betrokkene mogelijk een psychiatrische stoornis heeft, of er daardoor ernstig nadeel dreigt en of er geen andere maatregelen genomen kunnen worden dan verplichte zorg. Om dit te bepalen wordt de ziektegeschiedenis nagegaan, met betrokkene gesproken en vaak ook met jou als naaste.

Als de gemeente vindt dat verplichte zorg nodig is, stuurt ze een aanvraag voor een zorgmachtiging naar het Openbaar Ministerie. De directe naasten krijgen hiervan bericht.

Als de gemeente vindt dat verplichte zorg niet nodig is en jij bent vertegenwoordiger van de patiënt of een directe naaste, dan word je daarvan op de hoogte gesteld. Ben je dat niet, dan mag je niet worden geïnformeerd in verband met de privacywetgeving (algemene verordening gegevensbescherming: avg)

De geneesheer-directeur laat de patiënt en zijn vertegenwoordiger weten dat er een zorgmachtiging wordt voorbereid. Een behandelaar, de zorgverantwoordelijke, bereidt in overleg met de patiënt en diens vertegenwoordiger het zorgplan voor. De directe naasten kunnen hierbij hun visie geven. De familievertrouwenspersoon kan de naaste daarbij helpen. In een zorgkaart kan de patiënt zijn voorkeuren voor vormen van zorg opnemen. De geneesheer-directeur stuurt alle relevante informatie naar de officier van justitie.

Om verplichte zorg te voorkomen, kan de patiënt binnen drie dagen aan de geneesheer-directeur toestemming vragen om een eigen plan van aanpak te maken. In dat plan moet de patiënt duidelijk maken wat hij of zij zal doen om de situatie te verbeteren. De geneesheer-directeur overlegt dan met de officier van justitie of hij/zij de patiënt hiervoor de gelegenheid wil geven en laat dit binnen twee dagen weten aan de patiënt. 

Er kunnen redenen zijn dat de geneesheer-directeur het maken van een plan van aanpak afwijst. Bijvoorbeeld omdat hij/zij het gevaar (ernstig nadeel) te groot acht. Of omdat er al eerder een plan van aanpak is gemaakt en dat in de praktijk niet bleek te werken.

Als er wel een eigen plan van aanpak mag worden ingediend, wordt de voorbereiding van de zorgmachtiging twee weken opgeschort. De voorbereiding kan binnen die twee weken worden hervat als de geneesheer- directeur vindt dat het schrijven van het plan van aanpak te lang duurt of als het ‘ernstig nadeel’ toch te groot blijkt.

Bij het schrijven van het plan wordt de patiënt sterk aangeraden om zich te laten helpen door zijn/haar vertegenwoordiger en/of naasten. Ook hierbij kan een familievertrouwenspersoon de naasten ondersteunen.

Op basis van de informatie uit het voorbereidend onderzoek besluit de officier van justitie om wel of niet de rechter om een zorgmachtiging te verzoeken. Dat moet de officier binnen vier tot zes weken besluiten.

Als de rechter het verzoek van de officier heeft ontvangen, beslist hij/zij binnen drie weken of er een zorgmachtiging wordt opgelegd. Als de rechter de patiënt een eigen plan van aanpak laat opstellen, duurt dit nog twee weken langer. In deze zorgmachtiging staat zo concreet mogelijk welke vormen van verplichte zorg zijn toegestaan voor deze specifieke patiënt en situatie. Het kan bijvoorbeeld gaan om:

• Toedienen van medicatie voor een psychiatrische behandeling.
• Opname op een gesloten afdeling.
• Beperking van vrijheden, bijvoorbeeld van het gebruik van telefoon.
• Controle op gebruik van verslavende middelen.
• Beperking van bezoek.

De zorgmachtiging vermeldt hoe lang deze duurt: 6, 12 of 24 maanden. Als de machtiging niet tijdig verlengd wordt, loopt hij vanzelf af. Maar de machtiging kan ook voor het einde van de looptijd (tijdelijk) worden gestopt, als de verplichte zorg niet meer nodig is. Daar beslist de geneesheer-directeur over.

Verplichte geestelijke gezondheidszorg is een middel dat alleen kan worden ingezet als iemand een psychische stoornis heeft. Als de problemen door iets anders komen, bijvoorbeeld door dementie, verstandelijke beperkingen, dronkenschap of persoonlijke omstandigheden, is andere hulp nodig. Of er sprake is van een psychische stoornis wordt vastgesteld door een onafhankelijke psychiater.

Het zorgplan is de basis voor de uiteindelijke zorgmachtiging. Dit plan wordt opgesteld door de zorgverantwoordelijke (de behandelaar). Het is een uitgebreide beschrijving van: de diagnose, het gedrag, het ernstig nadeel en de verplichte zorg waarvoor de zorgmachtiging voorbereid wordt. Er staat in hoe de zorgverantwoordelijke de situatie beoordeelt. Ook staat omschreven welke verplichte zorg hij of zij in dit geval nodig vindt. Bijvoorbeeld toezicht, medicatie of opname. Hiervoor overlegt de zorgverantwoordelijke met de huisarts, maar ook met voor de zorg essentiële naasten. 

Is de zorgverantwoordelijke van mening dat er ook maatschappelijke hulp nodig is? Dan kan hij of zij ook overleggen met de gemeente over bijvoorbeeld:

• Hulp in de huishouding.
• Schuldhulpverlening.
• Werk of dagbesteding.
• Het zorgen voor een woning.

Op de zorgkaart staan de voorkeuren van de patiënt met betrekking tot zorg en behandeling. Bijvoorbeeld:

• Welke medicijnen wil de patiënt wel/niet ontvangen?
• Op welke manier wil de patiënt de medicijnen toegediend krijgen (tabletten, injectie etc.)?
• Welke dingen helpen de patiënt om zich beter te voelen?
• Van welke dingen gaat de patiënt zich juist slechter voelen?
• Welke behandeling wil de patiënt eventueel thuis ontvangen?
• Welke juist niet?

De behandelaar helpt de patiënt met het opstellen van de zorgkaart. Ook naasten of de patiëntenvertrouwenspersoon kunnen hierbij helpen. Als de patiënt geen voorkeuren heeft, wordt dat ook op de zorgkaart vermeld.

Verplichte geestelijke gezondheidszorg mag alleen worden gegeven als het niet anders kan. Bij de aanvraag moet daarom goed zijn omschreven dat de patiënt zich tegen zorg verzet, waarom er geen minder ingrijpende maatregelen kunnen worden genomen en waarom het ernstig nadeel alleen met verplichte zorg afgewend kan worden.

Directe naasten zijn de vertegenwoordiger, de echtgenoot, de geregistreerde partner of degene met wie de patiënt een samenlevingscontract heeft, de ouder(s) en de voor de continuïteit van zorg essentiële naasten.